:  آيا احکام مربوط به حجاب در مورد کلاه‌گيس هم صادق است؟ 

مهرخانه/ بايد ديد استفاده از کلاه‌گيس در فيلم‌ها، سريال‌ها و نمايش‌هاي امروز چه حکمي مي‌تواند داشته باشد. آيا اين امر به معناي ضرورت است يا خير؟

براي رسيدن به جواب بايد نگاهي به وضعيت موجود سينماي ايران و نحوه تعامل با مخاطب داشت. نمي‌توان به دور از ماجرا نشست و حکم داد؛ نمي‌توان واقعيت‌هاي موجود را ناديده گرفت و نظر داد؛ و البته نمي‌توان عرف را تنها ملاک تغيير احکام دانست و بر مبناي آن فتوا داد.   فقها به اتفاق معتقدند که استفاده از کلاه‌گيس براي زنان جايز است.

حتي آيت‌الله سيستاني معتقدند: بر سر گذاشتن کلاه‌گيس به نيت زيباترشدن و مورد توجه زنان قرارگرفتن، در مجالس ويژه زنان، «اگر تنها به نيت آرايش باشد و نه فريبکارى و عيب‌پوشى از چشم خواستگاران، اشکال ندارد.» در حقيقت بر مبناي زيباپسندي اسلام، زنان براي استفاده از هرگونه وسيله آرايشي که براي آن‌ها ضرر نداشته باشند، مجازند، اما با قيد حضور در مجالس زنانه و در بين محارم.  

استفاده از کلاه‌گيس به جاي روسري  در مورد اين‌که آيا از کلاه‌گيس به عنوان پوشش و جايگزين روسري مي‌توان استفاده کرد نيز قول فقها مانند يکديگر است

. ايشان معتقدند که بر سر گذاشتن کلاه‌گيس، از روسري کفايت نمي‌کند. در چرايي اين حکم نيز دليلي مشترک ذکر شده است؛ چنان‌چه آيت‌الله سيستاني مي‌فرمايند: «کلاه‌گيس، خود زينت است و بايد ستر شود.» آيت‌الله وحيدخراساني نيز مي‌فرمايند: «استفاده از هر چيزي که جنبه زينت داشته باشد، جايز نيست و حرام است و کلاه‌گيس نيز از اين جمله است.

» ايشان در تبيين دليل اين حکم توضيح مي‌دهند: «به حکم صريح قرآن، زن مسلمان بايد زينت را از نامحرم بپوشاند؛ اگر قرار است کلاه‌گيس کار مو را انجام دهد، نوعي زينت به حساب مي‌آيد و اگر غير زينت است که هيچ زني رغبت نمي‌کند از آن استفاده کند. در هر صورت زينت نبايد آشکار شود که عامل جلب توجه نامحرمان شود

.»  از مجموع سخنان بيان‌شده اين نکته مشخص مي‌شود که کلاه‌گيس به خاطر ايجاد زيبايي ذاتي که دارد، زينت به‌شمار مي‌رود و در نتيجه مانند تمام زينت‌هايي که به حکم قرآن بايد از نامحرم پوشاند (سوره نور، آيه 31: وَلَا يبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا.)، بايد پوشانده شود. چنان‌چه آيت‌الله مکارم‌شيرازي نيز مي‌فرمايند: «استفاده از کلاه‌گيس جايز است، ولي اين کار در برابر نامحرم جايز نيست.

»   استفاده از کلاه‌گيس در فيلم‌ها و نمايش‌ها  حکم کلي فقها در مورد استفاده از کلاه‌گيس عنوان شد و گذشت، اما حکم استفاده از کلاه‌گيس در فيلم‌ها و نمايش‌هاي مختلف، چيست؟  نکته‌اي که در بيان فقها مورد توجه است، دو قيد «ضرورت» و «اضطرار» است. آيت‌الله تبريزي معتقدند: «در موارد اضطرار (اجبار) براي رعايت حجاب مانعي ندارد.» آيت‌الله مکارم‌شيرازي نيز در اين زمينه مي‌فرمايند: «اگر جنبه زينت داشته باشد، حرام است و جز در موارد ضرورت، استفاده از آن جايز نيست

.» آيت‌الله سيستاني نيز عنوان مي‌کنند: «مطلقاً جايز است، ولي اگر زينت به حساب بيايد بايد بپوشاند؛ البته در مواردي که مضطر (مجبور) به ترک حجاب است و امر دائر باشد بين برهنه‌بودن سر و پوشيدن کلاه‌گيس، پوشيدن آن لازم است.»

آيت‌الله مهدوي‌هادوي نيز فرموده‌اند: «در حال اضطرار همان‌گونه که اشاره شد، پوشيدن موي مصنوعي بر آشکارکردن مو ترجيح دارد.»   حکم چيست؟  

از مجموع آن‌چه که گذشت، چند مسئله به دست مي‌آيد: حرمت زينت در برابر نامحرم- کافي‌نبودن پوشش کلاه‌گيس- تعديل حکم در شرايط اضطرار و ضرورت.  حال بايد ديد استفاده از کلاه‌گيس در فيلم‌ها، سريال‌ها و نمايش‌هاي امروز چه حکمي مي‌تواند داشته باشد. آيا اين امر به معناي ضرورت است يا خير؟  

براي رسيدن به جواب بايد نگاهي به وضعيت موجود سينماي ايران و نحوه تعامل با مخاطب داشت. نمي‌توان به دور از ماجرا نشست و حکم داد؛ نمي‌توان واقعيت‌هاي موجود را ناديده گرفت و نظر داد؛ و البته نمي‌توان عرف را تنها ملاک تغيير احکام دانست و بر مبناي آن فتوا داد.  آن‌چه در سينما جريان دارد، گاه از سر بي‌قيدي است و گاه براي نزديک کردن مخاطب به فضاي ارائه‌شده در فيلم يا نمايش‌نامه که بعضاً در مورد حوادث پيش از انقلاب يا داستان‌هاي خارجي يا خارج از کشور است.  

آيت‌الله بهجت در پاسخ استفتايي که پرسيده بود: آيا نشان‌دادن زنان بدحجاب يا بى‌حجاب به عنوان مظهر فساد رژيم سابق، حتى با استفاده از موى مصنوعى و کلاه‌گيس و استفاده از چهره‌پردازان در فيلم‌هاى سينمايى، تلويزيونى و نمايش‌هاى روى صحنه مجاز است؟ فرموده بودند: «چون مقرون به فساد و ريبه است، اشکال دارد.» و در جاي ديگري در مورد شرايط اجباري فرمودند: «از کلاه‌گيسي استفاده کنند که مصداق زينت نباشد.» آيت‌الله خامنه‌اي نيز فرمودند: «گلاه‌گيس حکم موي سر را ندارد، لکن اگر زينت محسوب شود يا موجب جلب توجه نامحرم گردد، بايد نزد نامحرم پوشانده شود.»   چه بايد کرد؟

 با نگاهي مجدد بر آنچه گفته شد مي‌توان اينگونه نتيجه‌گيري کرد که مسلماً استفاده از برخي انواع کلاه‌گيس، به جهت ظاهر و زيبايي خاصي که دارد، زينت محسوب شده و استفاده از آن در برابر نامحرم با اشکال مواجه خواهد بود،

اما ازآن‌جايي‌که نمايش برخي تصاوير با حجاب روسري بازيگران، به فيلم‌نامه و ارتباط آن با مخاطب و نشان‌دادن صحيح دوران و اتفاقات حادث در آن ضربه وارد مي‌کند، حتماً مي‌توان تدابيري انديشيد که کلاه‌گيس استفاده‌شده، زينت نباشد و يا حتي اصلاً کلاه‌گيس نباشد و با پارچه‌ها و طراحي‌هاي مختلف به آن شکلي داد که هم حجاب را حفظ کرده باشد و هم مشخص باشد که موي سر بازيگر يا کلاه‌گيس او نيست

. مسلماً اين نحوه بازسازي از نشان‌دادن سر و موي بازيگران و يا پوشاندن آن با کلاهي نازک و کوچک به گونه‌اي که اصلاً حجاب به شمار نمي‌رود، بهتر و پسنديده‌تر خواهد بود.  البته نکته مهم در اين ميان، علاوه بر چگونگي پوشاندن موها، رعايت ساير ملاک‌هاي حجاب شرعي از جمله پوشش گردن و گوش‌ها نيز هست. نکته‌اي که آيت‌الله فاضل‌لنکراني به آن توجه داشتند و در مورد استفاده از کلاه‌گيس مي‌فرمايند: «درست است که براي موي سر زن مي‌تواند پوشش باشد، ولی گردن باید پوشیده باشد.